Digitaal lezen: Leeskampioen of alleskunner

Een tijd geleden kondigde ik hier al aan een serie artikelen te schrijven over mijn afstudeeronderzoek naar digitaal lezen; tijd voor het eerste deel!

In dit eerste artikel blik ik terug op hoe de ontwikkeling van e-readers en andere apparaten waarop je comfortabel digitaal kunt lezen verlopen is sinds mijn afstudeeronderzoek van meer dan 5 jaar geleden, inclusief een korte blik op de toekomst :).

Hoofdvraag van mijn afstudeeronderzoek
In 2004 begon ik mijn onderzoek bij PCM Dagbladen (nu De Persgroep), met als hoofdvraag:
‘Op welke wijze biedt elektronisch papier kansen voor digitale uitgeefproducten van PCM Dagbladen, gezien vanuit het productconcept van de e-reader, technologische ontwikkelingen en ontwikkelingen in de markt?’

De vraag ging specifiek uit van een gegeven productconcept (concept omdat er destijds nog geen echte e-reader was), omdat PCM met Philips in gesprek was over een nog te lanceren product. Dat productconcept is nu bekend als de iLiad, de divisie van Philips waar we mee in gesprek waren is nu het bedrijf iRex Technologies. In mijn onderzoek heb ik  een prototype van de iLiad getest in gebruikersonderzoeken. Het prototype was in eerste instantie nog een open kastje met printplaatjes  met daarop een e-ink scherm gemonteerd.

Naast mijn hoofdvraag, die behoorlijk breed is, had ik uiteraard een paar deelvragen. Een van die vragen richtte zich op technologische ontwikkelingen rondom digitale leesapparaten. Om die ontwikkelingen een beetje te kunnen peilen heb ik veel mensen geinterviewd (binnen en buiten PCM), en veel brononderzoek gedaan. Op basis van die interviews stelde ik destijds een lijstje op van gewenste eigenschappen voor wat ik toen ‘elektronisch papier’ noemde.

Gewenste eigenschappen van elektronisch papier:

  • Zeer goed leesbaar, vergelijkbaar met papier.
  • Biedt mogelijkheden voor multimediale toepassingen (bewegende beelden, geluid).
  • Kleur is noodzakelijk, met name voor advertenties en afbeeldingen.
  • Heeft een vormfactor die goede draagbaarheid biedt (flexibiliteit kan dit bevorderen).
  • Het beeldscherm moet groot genoeg zijn om ontspannen te kunnen lezen (minimaal 20 cm. doorsnede werd veel genoemd).
  • Zeer grote duurzaamheid, het scherm mag niet gemakkelijk krassen of op andere wijze beschadigen.
  • Laag energieverbruik, om langdurig te kunnen lezen.

Toen ik dit rijtje opschreef waren er nog geen beeldschermen die ook maar een beetje in de buurt kwamen, het prototype van de iLiad zeker ook nog niet. Wat me eigenlijk steeds wel verbaasd heeft is dat de ontwikkeling van apparaten die gebruik maken van elektronische inkt lange tijd bijna stil leek te staan (zeker als je bedenkt dat de technologie al sinds de jaren 70 bestaat). De belofte van apparaten met beeldschermen die het leescomfort bieden van papier, de opslagcapaciteit van een forse ipod en het stroomverbruik van een horloge laat nog altijd op zich wachten.

Aan de andere kant: Op dit moment zijn er wel legio apparaten die tenminste een of een aantal van de genoemde eigenschappen bezitten (De Kindle, de iLiad, de Sony reader, de iPhone en binnenkort natuurlijk ook de iPad). Maar…….geen van de apparaten heeft alle eigenschappen, zelfs de iPad niet. Die lijkt me vooralsnog niet heel erg handig om echt overal te gebruiken en het scherm is nog steeds een ‘backlight’ scherm. Dat laatste zorgt er voor dat echt comfortabel lezen waarschijnlijk nog niet mogelijk is, je ogen raken sneller vermoeid van een lichtgevend beeldscherm. Het is daarmee eigenlijk ook nog gewoon een laptop zonder deksel, oneerbiedig gezegd :). Gelukkig is het met de connectiviteit van mobiele apparaten inmiddels wel iets beter gesteld: 3G en WiFi zijn inmiddels wijd verspreid en dat zal alleen maar beter worden. In mijn onderzoek schreef ik over WiMax als meest waarschijnlijke technologie om een ‘overal online’ ervaring te kunnen bieden, op dit moment is er in Nederland alleen nog een test in Amsterdam gaande.

Vorm volgt functie?
Het rijtje met gewenste eigenschappen geeft natuurlijk ook een soort van ideaalbeeld, wellicht kunnen ze ook helemaal niet gecombineerd worden. Mobiele apparaten blijven tot nu toe altijd beperkt in hun functie, op een iPod lees je nu eenmaal niet zo fijn als op je laptop. Onderstaande afbeelding illustreert goed hoe vorm en functie vaak samengaan bij mobiele apparaten:

vorm en functie van mobiele apparaten in beeld gebracht

Toch hebben de iPhone en andere smartphones dit wel drastisch veranderd ten opzichte van 5 jaar geleden. Touch-bediening zorgt er voor dat een beeldscherm in principe elke vorm kan aannemen. Kort gezegd geloof ik best wel in een 36-delig Zwitsers zakmes zoals de iPad als de toekomst voor digitaal lezen, op het moment dat het beeldscherm ook rustig en handzaam genoeg is om er 2 uur mee op de bank te liggen om een boek te lezen.

Wat kunnen we nog verwachten?
Ik ben dus heel benieuwd hoe nieuwe devices, zoals de iPad, het landschap van digitaal lezen gaan veranderen. Grotere draagbare kleurendisplays die ook video aankunnen en connected zijn hebben volgens mij zeker de toekomst, maar ik geloof nog niet dat ‘alleskunner’ de iPad nu de heilige graal is. De eerstvolgende grote stap in hardware op het gebied van digitaal lezen wordt denk ik de opkomst van flexibele beeldschermen. Daar was tijdens mijn afstudeeronderzoek ook al sprake van (Polymer Vision had destijds al een prototype), maar het schaalbaar en voordelig kunnen produceren van flexibele beeldschermen zonder dat ze te snel stuk gaan is nog een probleem.

Het is in ieder geval zeker dat de ontwikkelingen in mobiele hardware en beeldschermen in een flinke stroomversnelling zitten. Vijf jaar geleden moest ik vrijwel iedereen die ik over mijn onderzoek sprak bij wijze van spreken nog uitleggen wat een e-reader is, vandaag de dag bedraagt de omzet van ‘leeskampioen’ Kindle al 50% van die van papieren boeken voor webwinkel-gigant Amazon.com (bron: rethinkingmedia.nl). In volgende artikelen meer over de rol van partijen zoals Amazon. De beperkende factor in het doorbreken van digitaal lezen ligt volgens mij niet zozeer in de hardware, maar meer in voldoende aanbod van digitale content met voor zowel koper als verkoper bevredigende verdienmodellen.

Digitaal lezen met de Iliad (2)

Joepie, succesvol verhuisd naar een nieuwe WordPress-versie! Qua layout ietsje anders dan de oude mattoquai.nl, en ook een stuk stabieler! Als mijn creativiteit en beschikbare tijd me niet in de steek laten dan komen er nu weer op reguliere basis postings. Mijn rss-feed is nog niet helemaal op orde, staat nu op mattoquai.nl/feed, straks weer gewoon via feeds.feedburner.com/mattoquai. Hierbij nog een posting die ik al op mijn Hyves-blog plaatste (die nu weer hetzelfde wordt als dit blog):

—————————————————————————————————————————

De vorige keer schreef ik over de Iliad, vandaag een kort gebruikersverslag na een klein maandje ‘electronisch lezen’. :reading:

Daar blijft het voorlopig ook even bij, want het scherm is stuk! Een spontane crash terwijl ik net halverweg een boek was, klein minpuntje..
Maar, ik krijg een nieuwe opgestuurd hebben ze beloofd :clap:

Bedieningsgemak en vormgeving
Ik vind het apparaat best aan de zware kant voor het formaat (389 gram :lifting: ), maar het vasthouden gaat best goed, ook door de stroeve toplaag. Buiten dat is het apparaat nou ook niet bepaald mooi, Apple mag wat mij betreft een redesign doen.

Ik reis dagelijks met de trein dus dat was met name mijn testomgeving. De Iliad op je schoot of het uitklaptafeltje voor je leggen met een klein beetje handondersteuning leest voor mij het fijnste. Met twee handen vasthouden wordt na verloop van tijd te vermoeiend.

Het pennetje van de Iliad is hetzelfde soort dat ook voor computer-tekenborden gebruikt wordt. Het nadeel hiervan is dat nabestellen dus alleen bij Iliad zelf kan, de achterkant van een potlood of pen werkt dus niet.

Connectie
Verbinding maken via Wifi was relatief eenvoudig, het updaten van de software hiermee ook. Het uploaden van bestanden op de Iliad krijg ik alleen aan de praat via het meegeleverde kabeltje (dat onhandig genoeg vastzit aan het niet zo ergonomisch vormgegeven oplaaddock).

Heb de laatste tijd wel het probleem dat hij mijn draadloos netwerk steeds niet automatisch herkent, maar dat kan ook aan mijn router liggen (hoewel ik het alleen met de Iliad heb en verder niet..).

lezen (met plussen en minnen)

++ Het scherm leest inderdaad bijna net als papier, erg rustig.

+ Bladeren door een boek gaat prettig met de bladerknop, wel even andersom instellen is logischer (naar rechts duwen is volgende pagina i.p.v. naar links ‘omslaan’)

0 Relatief weinig intern geheugen wordt meegeleverd, gelukkig kun je dat probleem makkelijk zelf ondervangen met een geheugenkaartje of een usb-stick.

Het batterijverbruik is zuinig, maar veel minder zuinig dan mogelijk met een niet-lichtgevend beeldscherm. Om dit op te lossen is een zeer uitgeklede versie van de Iliad –zonder Wifi bijvoorbeeld- misschien toch een betere oplossing. Bovendien wordt ‘ie dan ook minder duur (€649 heeft niet iedereen op zijn nachtkastje liggen). Bij mij gaat ‘ie ongeveer 3 dagen mee i.p.v. de beloofde 3 weken.

De standaard software biedt voor PDF-bestanden weinig leesgemak (Mobipocket of FBreader werkt beter, daar kun je ook je rss-feeds gemakkelijk mee syncen)

Het glasplaatje spiegelt in zonlicht! Dit is echt jammer want dat vermindert de fijne leeservaring en maakt het net niet 100% papier. Ook de grijzige achtergrond vind ik niet super, zou mooier zijn als dit echt wit is.

Je kunt documenten niet doorzoeken. Erg onhandig vooral voor zakelijke toepassingen

Ik heb nog geen tijd gehad om Linux-toegang te regelen, dan kun je nog veel meer testen. Doe ik zodra ik een nieuwe heb gekregen van Irex, dus wellicht komt er nog een derde deel van deze posting :-) .

Digitaal lezen met de Iliad

iliad

Ik schreef al wel eens eerder over e-paper op dit weblog, mijn afstudeeronderzoek van 2 jaar geleden had daar namelijk alles mee te maken. Nu heb ik dan eindelijk zelf ook een e-book reader dat met deze techniek op basis van elektronische inkt werkt, de Iliad van Irex Technologies. Tot dusver ben ik vooral nog bezig geweest om hem thuis met mijn draadloos netwerk te laten communiceren -wat gelukt is overigens-, dus nog even geen gebruikerservaringen. Wel kan ik alvast zeggen dat ik het scherm toch echt wel spectaculair vind, en dat de snelheid van verversen ook sterk verbeterd is ten opzichte van een paar jaar geleden (ik zag een dergelijk scherm voor het eerst in 2004, toen nog als kastje met veel draden en printplaatjes 🙂 ).

Voor nu alvast een lijstje met plekken waar je gratis e-books kunt downloaden, kan ik mooi gaan doen na mijn vakantie die vandaag begint:

http://www.ebook.nl
http://www.gutenberg.org/
http://manybooks.net/
http://www.feedbooks.com/
http://cf.hum.uva.nl/dsp/ljc/
http://www.booksforabuck.com/
http://www.digibieb.nl
http://www.diesel-ebooks.com/
http://www.memoware.com/
http://www.ebookmall.com/palm/
http://www.ereader.com/welcome
http://etext.lib.virginia.edu/ebooks/
http://www.free-ebooks.net/
http://www.mslit.com/default.asp?mjr=FRE&mnr=FRE000050
http://www.powells.com/ebookstore/ebooks.html
http://www.baen.com/
http://www.ccel.org/
http://www.ebook88.com/shelf.html
http://www.mobipocket.com